بێدەنگی گشت جارێگ کار خاسێگ نیە

 یارسان مدیا
11.10.2020

ن.حشمەت خوسرەوی

١٠ێ ئۆکتۆبر، رووژ جەهانی موبارزە دژ وە ئدامە. وە پاێ ئامارەیل جێ ئتوار, ئێڕان یەکیک لەو وڵاتەیلەسە ک لە شوون وڵات چین ، فرەترین ئامار ئدام بیەس وە نەسیبی. تا نوویسان ئی مەقاڵە، نەک هوویچ ئاڵ و گوڕێگ وە سەر ئامارەیل ئدام لە ئێرانا نەهاتیەس، بەڵکەم ئی سیاسەتە تا ئێرەنگە وە لایەن سیستم توتالیتەر جموری ئسلامیوە وەڕێوە چووت. شاێەت تەنیا چشتێگ ک لەی بەینە ئاڵ و گوڕیگ وە سەریا هاتوویت ئەوە بووت ک ئی نزامە نزیک وە ١٠ ساڵە بڕیار سەنگسار جێوەجێ ناکەێت. هەر چەن تا ئیسەیچە لە قانوون و بەخشنامەگەیل(قوە قضاییە) بڕیار سەنگسار لە جێ خوەێ مایەس. تەنیا دەلیل ویسانن ئی کاریچە، هەڵەوگردیەت ئەڕا لاێ فشارەیل ناودەوڵەتی خسووسەن فاشارەیل پارلمان ئرووپا ئەڕا سەر جموری ئسلامی. جێ وەتنە ک ساڵ ١٩٩٨ ئی یەکیەتییە شەرتێگ لە نواێ دەوڵەت ئێران دانا ک ئەیەر ئی دەوڵەتە بتوای رابتەگەیل ئکنوومی خوەی وەل رووژاواییەگان بپارێزیت باێەس حوکم جێوەجێ کردن سەنگسار بووسنێت. هەڵبەت ئی کارە بەشێگی وەخاتر پاراستن قانجازەیل هاوبەش ئکنوومی و ئجارەتی لە بەین ئێران و وڵاتەیل رووژاوایی بی، چوینکە رووژاییەگان زانستن ئەیەر جموری ئسلامی ئدامە بیەیت وە سەنگسار ، ئێکەشە زامەتە ک ئرووپاییەگان بتوێنن وە گشت قیمەتێگ کەمبەربەن ئکنوومی و تجارەتی خوەیان وەل نزام جموری ئسلامیا بپارێزن. بە هەر حاڵ نەتیجەی ئی فشارە لە بار ئنسانیوە توانستگە ئەو نەفیچە داشتوویت ک جموری ئسلامی وە شێوەی موەقەت بڕیار سەنگسار جێوەجێ نەکەیت، وەلێ لەو لاوە میزان ئدامەگان بردیەسە بان چوینکە دی ئەو لاینگەیلە ک سەنگ دەفا لە حقووق بەشەر دەن لە سینەیان ناتوانن وە گشت قیمەتێگ رابتگەیل ئکنوومی و ئجارەتی خوەیان وەل ئێرانا قەت بکەن. ئیەیچە وە یانکەی ئەوەێگە ک تەنیا ئێران حوکم ئدام جێوەجێ ناکەێت و وڵاتەیل ترەگیچ وەک چین(فرەترین ئامار ئدام لە جەهان)، ئەرەبستان سعودی، ئەراق، مسر و هەمیچ لە چەنان ئەیاڵات ئمریکایش هەمان کار جێوەجێ کەن. هەڵبەت ئیە تەنیا تەوجیهاتە و لە نووڕین حقوق بەشەریوە ماکوومە.فرە جاریش دوینیمن و ژنەفیمن ک بازە کەسێک هوویشن ئەڕا چە جامەی ناودەوڵەتی و سازمانەیل حقووق بەشەری نیەتوێنن نوا لە ئدامەیل ناو ئێران بگرن؟وە باوەڕم جوواو ئی پرسیارە فرە سادە و ئاسانە. لەوەر ئەوەێگە قودرەتەیل جەهانی ک لە شەوراێ ئەمنیەت دانیشتنە و نوسخە ئەڕا دۆنیا پێچن، جامەی جەهانی جوور یەی ریمووت یونڤرشاڵ(Universal Remote) ها لە ناو دەسیان و لەیوا مەنافەگەیل سیاسی، ئکنوومی، تجارەتی و نزامی خوەیان ئەڕایان موهمە تا کەیس حقووق بەشەری یا مەسەڵەی دموکراسی لە ئێران. لەو لایچووە دوینیمن ک سازمانگەیل حقووق بەشەریش ناتوانن مەیشوور حقووق بەشەر بپاریزن، چوینکە توانا و دەسڵات ئی کارە نەێرن. هەر وەی خاترە، سیستم هیرراکی جەهانی و هەرلەیوا بێ دەسلاتی ناوەندەیل حقووق بەشەری بەهانە دانەسە دەس جموری ئسلامی ک لەی چل ساڵ وەرینە وە ئستفادە لە خشوونەت و ئدام جوور نموونە، گەورەترین جنایەت دژ وە ئنسانیەت ئەنجام بێەیت.

لە ڕێ ئی مەقاڵەوە وە بەهانەی رووژ موبارزە دژ وە ئدام، تەڵاش کریەت ک بزانیمن یا حالی بیمن ک ئەڕا چە لە وڵاتێگ جوور ئێران پەدیدەێگ وە ناو ئدام تا ئەلانیچ هەس؟

دیاردەی ئدام لە ئێران و گیچەلەیل بنەڕەتی پەیوەس وە نزام حقووقی لەی وڵاتە

جێ باسە ک لە ئێران، ئدام دابەش کریاس وە سەر دوو دەسەیا. دەسەی یەکم ، ئدامەیل سیاسی لە خوەێ گرتیەس ک پرووسەگەیل قەزاییی یا حقووقی تەێ ناکەێت. جوور نموونە، ئدامەیل تاوسان ١٣٦٧ خوەرەتاویی. ئەو ئدامەیلە کردارێگ نەوی ک تەنانەت لە سەر بنەواێ قەزایی یا قانوونەیل خود جموری ئسلامیچ جێوەجی بکریەت. یانێ دەسڵاتدارەیل ئێران نەفەرەگان دەستگیر کردنەس و بێ هوویچ وەکیل، دەفا یا تەێ کردن قوناخەیل حقووقیی ئدامیان کردنەس. ئی کارە وە تەنیا لە ژێرپا خستن مەیشوور حقووق بەشەر نیە، بەڵکەم بێ هورمەتی وە قانوون قەزایی نزام جموری ئسلامی خوەیچیە. جوورێگ تر ئدام لە ئێران هەس ک لە سەر بنەواێ قانوون جموری ئسلامی جێوەجێ بووت . جێ باسە ک بەش زوورم ئی قانوونە هەڵگر خسووسیات(فقهی)یە. ئەڕا وێنە، قانوونەێلێگ پەێوەس وە (مفسد فی الارض). دەلیل ئدامەیل دەسەی یەکم چووتوە ئەڕا لاێ زات جموری ئسلامی ک نزامێگ ستەمکار و تەمامیەت خوازە. هەڵبەت لە سیستمەیل تەمامیەت خواز، ئدام جوور بەشێگ لە مەسەڵەی سیاسی هەساو کریەت. ئیە وەو ماناسە ک نزامێگ جوور جموری ئسلامی، سیاسەت لە سەر بنەواێ خواست و مەنافەگەیل گشتی مەردم ناکەێت و هەمیچ سیاسەتەگەی هەڵگر مەشرووئیەت نزامێگ سیاسی گەرد خوەیا نەێرێت. وە قەوڵ فیلسووف وە ناودەنگ هانا ئاڕنێت (Hannah Arendt)، لە هەر شوونێگ سیاسەت راسکانی بووت لەو شوونە هوویچ خەوەرێگ لە خشوونەت نیە و لە هەر شووونێگ سیاسەت نەوت، خشوونەت باڵ کیشێت وە سەر کوومەڵگەیا. ئی تاریف ئاڕنێتە توانێت هامیارمان بووت ئەڕا ئەوە بوویشیمن ک دەسڵات جموری ئسلامی مەشرووئیەت لە مەردم وەرناگرێت، بەڵکەم لە سەر بنەڕەت خشوونەت حوکمڕانی کەێت ک خود ئدام یەکیک لە گەورەترین جوورەیل خشوونەتە. سیستم توتالیتەر جموری ئسلامی لە ئدام جوور وەسیلەێگ ئەڕا سەپانن دەسڵات خوەی ئستفادە کەیت و ئی سیستمە لەی رێ وڵاوکردن ترس یا لە کاناڵ ئداموە ترس لە کوومەلگەیا کەێتە فەرهەنگ چوینکە وە بێ ئی کارە ناتوانێت ئدامە وە دەسڵات و مانەوەی خوەی بێەیت. هانا ئارنێت لە کەتاو پەێمان یا قەوڵ و بەڵینەیل سیاسەت(The Promise of Politics) باس لەوە کەێت ک زوورم سیستمەیل توتالیتەر ناتوانن وە بێ خشوونەت ئدامە وە حوکمڕانی خوەیان بیەن و هەر وە خاترە وە ئستفادە لە کاناڵەیل خشوونەت مەردم ترسنن ک دژ وە سیستمەگەیان هوویچ کردارێگ لە خوەیان نیشان نەیەن. هەڵبەت جێوەجێ کردن ئدام وە لایەن جموری ئسلامیوە کار تازەێگ نیە و تەنانەت چەن رووژێگ وە سەر ئنقلاب ٢٢ بێمەنا نەگوزەریایوی ک جموری ئسلام دەس کرد وە ئدام بەشێگ لە موخاڵفەکانێ و تەنانەت مەردم بێ تاوان و مەدەنی. سەنەتەیل تاریخی نیشانی دەن ک یەکمین ئدامەگان لە مەدرەسەی (رفاە) ک ئەو وەختە شوون نیشتەجێ بین خومەینی بی، دەس وەپێ کردیەس و تا ئەلانیش ئی کارە ئدامە دێرێت.لە لاێگ تروە، ئدام لە نزامێگ جوور جموری ئسلامی چشت ئەڵاجەوییگ نیە مادام ئی نزامە نە دموکراتیگە و نە مەشرووئیەت لە مەردم وەرگرێت. وجوود نزامێگ دموکراتیگ یا خاون مەشرووئیەت سیاسی توانێت بووت وە دەلێلێگ ئەڕا کەمەو کردن پەدیدەی ئدام . ئەڕا وێنە، وڵاتێگ جوور کوەیت خاون نزامێگ پادشاهییە و دەرسەد ئدام لەی ولاتە لە چەوو ئێران فرە ها لە خوارتر.

یەکێک تر لە گیچەڵەکان پەیوەس وە جێوەجێ کردن حوکم ئدام لە ئێران ئەوەسە ک (فقە) ئاڵشت کریاس وە قانوون. جێ باسە ک گوڕین فقە وە قانوون روویداوێگە ک وەرجە وە سەر کار هاتن جموری ئسلامی لە ئێران وجوود داشتیەس. ئی روویداوە هەڵەوگەردیەت ئەڕا دامەزرانن دادگستری لە ئێران لە ساڵ ١٩٠٦ میلادی و هەرلەیوا تەدوین قانوونەیل مەدەنی و جەزایی لە ئێران ئەو وەخت. لە ڕاسیا، جموری ئسلامی لە جێ ئەوەێگە چشتێگ وە ناو قانوون دابنەێت، فقە لە جێ قانوون دانایەس. ئەڕا نموونە، ئیمرروژ لە ولاتێگ جوور ئێران تەنیا مەسەڵەی ئدام لە سەر بنەڕەت فقە وەڕێوە ناچووت، بەلکەم فرە لە کارەبارەیل ئشتمایی جوور نموونە، ئزدواج، تەڵاق، تجارەت و فرە باوەت تر لە ژیر رووشنایی فقە ئەنجام دریەت.

خاڵ گرنگێگ کە لەی بەینە جێ تەفرەنجە ئەوەسە ک ئیمە وەختیگ باس لە تاوانەیل ئدام کەیمن ، فکر و زەینمان فرەتر خەیمنە بان قانوونەیل کیفری و خسووسەن قانوون جموری ئسلامی. ئەمانێگ ناوت لە فکرمان بچووت ک وەرین سزاگەیل ئسلامی و جێوەجێ کردنیان وە مودڵ ئیسەی جموری ئسلامی هەڵەوگەردیەت ئەڕا دویاێ ئنقلاب ١٣٥٧. ئیەیجە فرە ڕاسە ک وەر لە ئنقلاب بێمەن، قانوونەیل مەدەنی وەک قانوونەیل پەیوەس وە (احوال شخصیە) جوور مەسەڵەی ئزدواج و تەڵاق، فرەتر کارگەری لە فقەی شیعە وەرگردیەس وەلێ قانوونەیل کیفری ئەو وەخت ئێران فرەتر شوونهەڵگر قانوونەیل فەرانسە بینەس. ئاێم توێنێد بوویشێد ک کووپێیگ لە قانوونەیل فەرانسە بیەس و دەلیل ئی کاریچە چووتوە ئەڕا ئەو مەوقە ک ئێران لە زەمان ڕەزا شا ئەڕا وە مودڕن کردن قانوونەیل خوەێ گام هێزدا. پەس ئیمە لە شوون ئنقلاب ٥٧ گەرد پەدیدەێگ تازە رویوەروی بیمن ئەویچ جێوەجێ کردن قانوونەیل مجازات یا سزاگەیل ئسلامی. جێ وەتنە ک ئەڕا جار یەکم جموری ئسلامی وە جوورێگ قانوونەیل خوەێ لە باوەت تاوان قەتڵ و بوارەیل ترەگ تەنزیم کرد ک مەسەڵەگەیل دەسڵات شەرعی جوور: رجم، سەنگسار و قەت کردن دەس وپا بارێتە ناو قانوون جموری ئسلامی. ئەڕا زانیاری خوەنەرەیل، ریشە و سەرچەمەگەیل تەمام ئی قانوونەیلە چووتوە ئەڕا لاێ فقەی شیعە و ئی کارە تەنانەت وە لایەن فەقەگەیل شیعەوە ئامادە کریاس. بێگومان فەلسەفەی فکری ئی قانوونەیلە هەمان ئەوقانوونەیلەسە ک بیەس وە فاکتورێگ ئەڕا درووس کردن قانوونەیل شەرعی جموری ئسلامی جوور نموونە. لە نووڕین یا نوورگەی حقووق بەشەریوە، بڕین یا قەت کردن دەس و پاێ ئنسان، شەلاق و تەنانەت ئدام جوور تاوانێگ ستەمکارانە دژ وە کەرامەت ئنسانی و مارووم کردن ئنسان لە حەق زنەی تماشا کریەت و ئی تاوانەیلە وە لایەن قانوونەیل ناودەوڵەتی و سەنەتەیل حقووقیوە قەێەخە کریاس.

یەکیک تر لە گرفت ئدام لە ئێران ک توانێت نزام فقهی شیعە وەل نزامگەیل حقووقی لە دۆنیای ئیمڕووژ لە یەکتر جیا بکەێتوە، پەێوەسە وە مەسەڵەی سابت کردن جرم یا تاوان کەسێگ. لە دۆنیای ئیمڕووژ هەم ئەڕا پەێاکردن کەس تاوانبار یا جی گومان و هەمیچ ئەڕا تاقیقات لە بارەی تاوانەگان و دەلیلەیل پشت هەر کام لە تاوانەگان، گەرد قانوون سزاگەیل ئسلامی لە ئێران تەوفیر دێریت. ئەڕا نموونە لە نزام جموری ئسلامی، ئلم قازی یا توانایی قازی توانێت دەلیلێگ بووت ئەڕا سابت کردن تاوانێگ، وەلێ لە وڵاتەیل دموکراتیگ باێەس قازی وە شێوەی مەزوعی و بێتەرەفانە گەرد کەیس کەسەیل جێ گومان ڕەفتار بکریەت. ئیەیچە ماناێ ئەوەسە ک مەردم لە ئێران و رووژڵات کوردسان گەرد نزامێگ حقووقی رویوەروین ک بەرئەکس قانوونەیل حقووقی لە ولاتەکان تر حەرەکەت کەێت.

تەوفیر لە بەین فقە شیعە و سوونی پەێوەس وە سزاێ ئدام

شاێەت بەش فرەێگمان خەوەر داشتوویمن ک زوورم وڵاتەیل ئسلامی قانوونەکانیان لە سەر بنەوای قانوونەیل سکولار بنیات نەنریاس. ئەڕا نموونە، لە وڵاتەێلیگ جوور ئەرەبستان سعودی، ئەراق و ئمارات ئەرەبی، سزاێ ئدام جێوەجێ کریەت، وەلێ نە وە ئەنازەێ ئێران. ئایا ئی تەفیرە هەڵەوگەردیەت ئەڕا لاێ شێوەی نووڕگەیان لە باوەت ئسلام یا نەخەێر شاێەت فقەی شیعە و سوونی گەرد یەکتر تەوفیر داشتووین؟

هەر کام لەو وڵاتەیلە ک جێ ئاماژەن، شێوەی حوکمڕانی یا حوکمەتەکانیان گەرد ئێرانا تەوفیر دێرێت.ئەڕا نموونە، لە ئەرەبستان سعودی حوکمەت ئسلامی، وە مەفهووم ئێرانی حوکمڕانی ناکەیت. ئیە وەو ماناسە ک نزام سیاسی لە ئەرەبستان سعودی مەشرووئیەت پادشاهی دێرێت و هەمیچ نزام سیاسی، پادشاهییە، نەک حوکمەت ئسلامی. وە ماناێگ تر، جوور جمووری ئسلامی ولی فقیە سوار مل نزام سیاسی نەویەس و مەشرووئیەت پادشا پەیوەس وە فقە و ئسلاموە نیە. لە ئەرەبستان سعودی وڵات لە سەر بنەواێ قەبیلەیی ئدارەکەێت. یانێ نزامێگ ک لە سەر بنەڕەت قەبیلەیی- پادشاهی لەورە حوکمڕانی کەێت. پەس لە نزامێگ لەیوا، پادشا یا نزام پادشاهی توێنن ئەڕا سەپانن دەسڵات خوەیان ئستفادە لە رابتەگەیل قەبیلەیی یا ڕەوابتەیل سوونەتی بکەن و لە فرە شوونیچ ئەسڵەن هەوەجە وە ئەنجام خشوونەت نەێرن. دەقیقەن چشتێگ هاوشێوەی زەمان پەهڵەوی لە ئێران. ڕاسە ک لە زەمان پەهڵەوی بڕیگ لە قانوونەیل ئسلامی خسووسەن لە باوەت (احوال شخصیە) وجوود داشتیەس، ئەمانێگ مەشرووئیەت نزام سیاسی، لە سەر بنەواێ مەشرووئیەت پادشاهی و سوونەتی بیەس. لە تئوری وڵایەت فەقی(ولایت فقیە) ، مەشرووئیەت نزام سیاسی وەسڵ کریاس وە مەسەڵەی جێوەجێ کردن قانوون شەرئیەت(Sharia Law). ئیمە نیەوت لە هویرمان بچووت ک خومەینی یەکمین کەس بی ک وەتیا باێەس ولی فقیە لە شوون نزام پادشاهی دابنریەت و مەیزوور ئەو لەی بڕیارە ئەڕا جێوەجێ کردن شەرئیەت ئسلام لە قانوون بنەڕەتی نزام جموری ئسلامی بی. ئایا لەی بەینە کی تەویسا شەرئیەت ئسلامی جێوەجێ بکردا؟ ولی فقیە، یانێ کەسێگ ک لە چەوو کەسەگان تر فرەتر شارەزای شەرئیەتە. هەر وەی خاترە توانیم بوویشیم ک یەکیک وە دەلیلەیل جێوەجێ کردن سزاێ ئدام لە ئێران، پەیوەسە وەل مودڵ نزام سیاسی لە ئێران ک جموری ئسلامیە.

ئەنجام:

ئەیەر وە شێوەی بێتەرەفانە بنوڕیمە پەدیدەی ئدام لە ئێران ئەوە دوینیمن ک هەر لە شەوو ٢٢ بێمەن ١٣٥٧ تا هێمان جموری ئسلامی هەزاران نەفەر چ سیاسی و چ قەێر سیاسی وە دەلیەلیل جورواجوور و لەسەر بنەواێ فقەی شیعە ئدام کردیەس.وە پاێ قسەی کارناسەیل بوار حقووق بەشەر یا کەسەیل حقووقدان، فقە نە جوور حقووق هەساو کریەت و نە قانوونە. یانێ فقە زانست حقووقی نیە، چوینکە مەسەڵەگەیڵیگ جوور ماریفەت شناسی، فەلسەفە و ئەرزشەێلێگ ک ها لە پشت سەر حقووق مودڕن، وە هوویچ جوورێگ گەرد پەدیدەی فقەیا سازگار نیە. فقە چشتێگە ک لە سەر بنەواێ تاریفات ئەلهیاتی بنیات نریاس.

مەسەڵەیگ تر ک وژدان هەر فەرد ئنساندووس و ئازادیخوازێگ ئازار دەێت ئەوەسە ک وەداخوە گەرد تەمام فشارەیل ناوخۆییی و دەیشت وڵات ئەڕا ویسانن یا کەمەو کردن ئامارەیل ئدام لە ئێرانا، وەلێ ئدام کردن بیەس وە بەشێگ لە فەرهەنگ لە جامەی ئێران و تا هێمان ئی فەرهەنگە ئەزنەو تولید کریەت. وە ماناێگ تر، تازە دی پەدیدەی ئدام بیەس وە بەشێگ لە فەرهەنگ کوومەڵگە و ئی فەرهەنگە وە لایەن قانوونەیل سزاێ ئسلامی لە چل ساڵ وەرین تا ئیسە دوارە تولید بووت. جموری ئسلامی لە یەکمین رووژەیل وە دەسەوگرتن دەسڵات لە ئێران لەیوا فکر کردووە ک وە وڵاوکردن خشوونەت(ئدام جوور نموونە) توێنێد هەم نوا لە ئامارەیل (قەتڵ و تاوانەیل ترەگ) بگرێت و هەمیچ کەس جورئەت نیەکەیت ک دژ ئی نزامە بووسێتوە، وەلێ لە بان بین ئامارەیل تاوان خسووسەن قەتڵ نیشانەی ئەوەسە ک سزاێ ئدام نەتوانستگە ئامار قەتڵ بارێتە خوار یا مەسەڵەی قەتڵ جوور یەی گیچەڵ ئشتمایی چارەسەر بکەێت. لەو لایچووە دوینیمن ک دەنگ ناڕەزایەتی دژ وەی سیستمە رووژ وە رووژ فرەترەو بووت. بێگومان فاکتورەیل قەتڵ توێنێد پەیوەس بووت وە بەستەرەیل ئشتمایی، ئکنوومی و سیاسی. ئیمە ئیمڕووژ شاێەتیمن ک لە فرە وە وڵاتەیل دۆنیا مینەوانی سابتێ کردیەس ک هەڵوەشاندنەوە یا لاوردن سزاگەیل ئدام توێنید بووت وە دەلیل کەمەو کردن ئامار تاوانەگان خسووسەن تاوان قەتڵ. وەلێ سیستم توتالیتەر و ستەمکار جموری ئسلامی فرەتر لە چل سالە ک سزاێ ئدام جێوەجێ کەێت لە حاڵێکا هوویچ گارگەرییگ لە سەر هاوردنە خوار ئامار تاوانەگان دانەنایەس. ئەیەر سیستمێگ ک مەشرووئیەت لە مەردم وەربگرێت یا دموکراتیگ بووت باێەس وە جوورێگ لە جوورەگان تا شوونێگ ئڕای کریەت ریفورم لە قانوونەیل تاوان درووس بکەێت ک ئایەمەگان کەمتر تاوان ئەنجام بیەن. دەوڵەت و حوکمەت وەزیفەیانە ک پەیجوور ئەو فاکتورەیلە بن ک بوون وە سەوەو سەرهەڵدان یا درووست بین تاوان. تا وەختیگ نەزانریەت ک دەلیل یا دەلیلەیل پشت هەر تاوانێگ چەس فرە زامەتە ک دەرمانێگ ئەڕا ئی گیچەڵ ئشتماییە پەێا بکریەت.

تەمام میلەتەیل و پێکهاتەیل ژێر دەس جموری ئسلامی باێەس وە بێ لە وەرچەوو گرتن نژاد یا نەتەوە دەنگیان بخەنە پاڵ یەکتر و بوویشن ک ئەرزشەێل حقووق بەشەری لە لیمان تواێت ک وە هەر شێوەێگ بیەس نوا لە سزاێ ئدام بگریمن. باێەس لە گشت کاناڵێکوە فشار بارن ئەڕا نزام توتالیتەر جموری ئسلامی ک لەیە بێشتر بێ هورمەتی وە کەرامەت، ئەمنیەت و حەق زنەی ئنسانەگان نەکەیت. لە فرە وە وڵاتەگان لە رێ فەرهەنگ سازی و درووس کردن ئاڵ و گوڕ لە سیستم پەروەدەیان و هەمیچ جێوەجێ کردن سزاگەیل ئنسانی و شووندار، توێنستنە ئامارەیل تاوان و جنایەت بارنە خوار. ڕاسە جموری ئسلامی سیستمێگ توتالیتەرە ،وەلێ تا شوونێگ کریەت باێەس ئنسانەگان لە سەرانسەر ئێران و رووژهەڵات کوردسان وە بێ هوویچ یانکەێگ ، جمشت دژ وە خشوونەت و ئدام ئنسانەگان تەقویەت بکەن و ئیە تەنیا کارێگە ک توانێت لە هەل و مەرج ئیسە جموری ئسلامی ناچار بکەێت ک ریفورم ریشەیی لە قانوونەیل سزای ئدام درووس بکەێت. هەڵبەت وە ڕمانن یا نەمان جموری ئسلامی باێەس ئدام کردن ئنسانەگان جارێگ ئەڕا هەموویشە لە ئێران و رووژڵات کوردسان تەمام بووت، ئەمانێگ کەی ئی سیستم توتالیتەر گوڕی گوم کەێت ئەوە دی چشتێگە ک پێشبینی کردنی کار نوویسەر ئی بابەتە نیە. من هام لە سەر ئەو باوەڕە ک گەورەترین ئلەت ئدام لە ئێران پەێوەسە وە مودڵ حوکـمڕانی لەی ولاتە ک لە سەر بنەماێ قانوونەیل شەرئیەت و ولایەتی فقیە دامەزریاس. پەس تا وەختێگ ئی نزامە لە سەر کار بووت فرە زامەتە ک دیاردەێیگ وە ناو ئدام لە ئێران و رووژڵات کوردسان وەی ئاسانییە تەمام بووت.

Visits: 134