کوردهای سوریه و جایگاه سیاسی آنان در این کشور

یارسانمدیا

مقدمه

کوردهای سوریه به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های اصلی تنوع اجتماعی، فرهنگی و سیاسی این کشور، همواره نقشی کلیدی در تحولات منطقه‌ای داشته‌اند. بررسی جایگاه کوردها در سوریه و مناسبات تاریخی و سیاسی آن‌ها با دیگر گروه‌ها و قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی، نیازمند درکی عمیق از دینامیک‌های سیاسی و جغرافیایی خاورمیانه است.

تاریخچه

امپراتوری عثمانی و تأثیر آن بر خاورمیانه

امپراتوری عثمانی برای شش قرن نماینده قدرت سیاسی، نظامی و فرهنگی جهان اسلام در مقابل غرب بود. اما با آغاز فروپاشی این امپراتوری ( مرد بیمار اروپا) ، قدرت‌های غربی برنامه‌های متعددی برای کنترل سرزمین‌های باقی‌مانده و محدود کردن نفوذ روسیه در مناطق استراتژیک طراحی کردند.

شریف حسین و انقلاب بزرگ عربی

شریف حسین بن علی، رهبر انقلاب بزرگ عربی، به دنبال تشکیل خلافتی فراگیر برای جهان عرب بود. اما مداخلات غرب و حمایت از خاندان سعودی، آرزوهای او را ناکام گذاشت. پس از شکست این آرمان، فرزندان او به سلطنت در اردن و عراق رسیدند، در حالی که نقش شریف حسین در تاریخ سیاسی منطقه به‌طور موقت کمرنگ شد.

کوردها و بازی‌های سیاسی قدرت‌های بزرگ

کوردها در بسیاری از محاسبات سیاسی قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، ابزاری برای فشار بر دولت‌های مرکزی بوده‌اند. قدرت‌هایی نظیر بریتانیا و روسیه، مسئله کورد را به‌عنوان ابزاری برای تضعیف رقبای خود استفاده کرده‌اند، اما تمایلی به تغییر مرزهای سیاسی و جغرافیایی نداشته‌اند.

نمونه‌های تاریخی همچون نقش ابراهیم نادری، که پس از سقوط جمهوری مهاباد به سوریه گریخت و به درجات بالای نظامی در ارتش سوریه رسید، نشان‌دهنده جایگاه دوگانه کوردها در سیاست منطقه‌ای است. از سوی دیگر، شخصیت‌هایی مانند عبدالرحمن قاسملو نیز در ساختارهای اداری و سیاسی کشورهای همسایه فعال بودند، اما همواره در تقابل با تبعیض‌ها و محدودیت‌های سیاسی و فرهنگی قرار داشتند.

کوردهای سوریه در شرایط کنونی

مقاومت در برابر داعش و نیروهای افراطی

کوردهای سوریه توانستند در برابر نیروهای داعش، القاعده و دیگر گروه‌های افراطی مقاومت کنند و علاوه بر دفاع از خود، نماینده‌ای برای پاسداری از ارزش‌های انسانی و جهانی باشند. آن‌ها نه‌تنها از جامعه سوریه بلکه از کل بشریت در برابر هیولای اسلام‌گرایی افراطی دفاع کردند.

تأسیس فدراسیون شمال سوریه (روژاوا)

کوردهای سوریه با تأسیس فدراسیون شمال سوریه، مدلی از حکمرانی مبتنی بر تنوع قومی، دینی و زبانی ارائه دادند. این سیستم که بر مبنای ایدئولوژی عبدالله اوجالان بنا شده است، توانسته اقشار مختلف جامعه را برای ایجاد تحول و تغییر بسیج کند. این فدراسیون، ایده‌های شوونیستی مانند ناسیونالیسم عربی و ترکی را به چالش کشیده و الگویی مترقی از اداره چندقومیتی ارائه کرده است.

چالش‌ها و راهبردهای پیش‌رو

تهدیدهای داخلی و خارجی

گروهای اسلامگرا  سوریه، هرچند به‌صورت موقت در آتش‌بس نسبی با کوردها قرار دارند، اما همچنان به دلیل شرایط سیاسی شکننده، رویکردی خصمانه را حفظ کرده اند. از سوی دیگر، ترکیه و نیروهای وابسته به آن با تکیه بر ابزار خشونت و سرکوب، تلاش می‌کنند ادعاهای خود درباره “یک ملت، یک زبان” را تثبیت کنند.

لزوم بازنگری ایدئولوژیک و راهبردی

کوردهای سوریه باید از جزم‌گرایی ایدئولوژیک ( عبداللە اوجالان) فاصله بگیرند و با پذیرش واقعیت‌های سیاسی، جایگاه خود را در عرصه رئال‌پولیتیک تثبیت کنند. جذب نیروهای دموکراتیک و مترقی بیشتر به نیروهای دموکراتیک سوریه و دموکراتیزه کردن ساختارهای تصمیم‌گیری از جمله اقداماتی است که می‌تواند به تقویت موقعیت آن‌ها کمک کند.

تعامل با جامعه بین‌المللی

برای مقابله با فشارهای ترکیه و دیگر نیروهای منطقه‌ای، کوردهای سوریه باید روابط خود را با نیروهای مترقی بین‌المللی تقویت کرده و حمایت‌های سیاسی و اقتصادی بیشتری جلب کنند.

نتیجه‌گیری

کوردهای سوریه در مسیر دستیابی به حقوق سیاسی، اجتماعی و فرهنگی خود، همواره با چالش‌های متعددی مواجه بوده‌اند. اما تجربه موفق آن‌ها در ایجاد یک نظام حکمرانی دموکراتیک در فدراسیون شمال سوریه نشان می‌دهد که با استفاده از ظرفیت‌های داخلی و جلب حمایت‌های بین‌المللی، می‌توانند به الگویی پایدار برای آینده خاورمیانه تبدیل شوند.

امیر سلیمی

اسلو-نروژ

٨م دسمابر ٢٠٢٤م