ئالبێرت کاموو و ڤیرۆس کورونا

یارسان مدیا
‏2020‏.12‏.30

ئالن دوباتن(Alain de Botton)

لە ئنگلیسی ئڕا سەر زووان گوورانی: حشمەت خوسرەوی

ئالبێرت کاموو لە مانگ ژانویەێ ١٩٤١ دەس دا وە نوویسان داستانێگ لە باوەت ڤیرۆسێگ ک وە شێوەێگ بێ وچان لە حەێوانوە ئنتقاڵ دریەت ئەڕا لای ئنسانەگان و دەس ئاخر بووت وە دەلیلێگ ئەڕا لە ناوبردن نیمەێگ وە جەمیەت شارێگ وە ناو ((ئاوران)) هەڵکەفتگ لە کەنارەێل جەزائێر. وە پاێ نووڕگەێ فرە وە ساێونەزرەێل بوار ئەدەبی، رومان (تاعوون)) ک وە ساڵ ١٩٤٧ میلادی وڵابیەسوە، جوور یەکێک وە خاسترین رومانەێل ئرووپا لە شوون جەنگ دووێم جەهانی هەساو ئەڕای کریەت.

لە ئەوەڵەیل ئی رومانە، هەل و مەرج وە شێوەێگ ئەڵاجەوەی ئاساییە. مەردم شار وەل کارەێل رووژانەێ خوەیانا سەرگەرمن و فکر لە هوویچ چشتێگ ناکەنوە بێجگە لە پوویل دەرهاوردن. وەلێ دویاخر لە ناکاو فەزای داستانەگە ئاڵشت بووت و لەێوا ترس و نگرانی باڵکیشێت وە سەر شارەگە.

ڕاوی داستان یانێ دکتر((ریووکس)) گەرد لاشەێ تۆپیی موویشێگ رویوەروی بووت و توزە توزە تا تێت ژمارەێان فرەتر بووتوە. لە شوون مودەت کوڵێگ چلچاو لە بەین مەردم شار وڵاو بوتووە ک جوورێگ وە نەخوەشی هەمەگیر رووی کردیەسە ئاوران و ئی نەخوەشیە توانێت لە ئنسانێگوە ئنتقاڵ بێریەت ئەڕا ئنسانێگ تر. وەیجوورە ترس و خوف لە بەین مەردم و خەیاوانەێل شار پەخش بووتوە.

کاموو ئەڕا نوویسان ئی داستانە، بڕیار دەێت ک وە شێوەێگ قوویل و بنەڕەتی لە سەر تاریخ یا وەرین وڵاوبین تاعوون موتاڵەئە بکەێت. هەر وەی خاترە، ئەو دەس کەێت وە پەێجووری لە بارەێ دیاردەێگ لە ژێر ناو((مەرگ سیە)) تاێوەت وە قەڕن چواردە ک وە پاێ ئامارەێل جێ ئتوار ، ٥٠ ملیون نەفەر لە ئرووپا لەوەر ئی نەخوەشییە لە بەین چین و هەرلەێوا وەخاتر تاعوون زەمان ئیتالیا وە ساڵ ١٦٣٠ میلادی ک نزیک وە ٢٨٠ هەزار نەفەر سەر وە ئەێالەتەێل لومباردی و ونتو گەرد مەرگ رویوەروی کرد. هەر ئەچنەو باێتوە، تاعوون گەپ وە ساڵ ١٦٦٥ لە لەندەن  و هەمیچ تاعوونەێل تاێوەت وە قەڕنەێل هەژدە و نوزدە لە شارەێل هەڵکەفتگ لە کەنارەێل وڵات چین، زەرەر و زیان فرەێگ وەل خوەێا هاورد.

کاموو لە بارەێ تاعوونێگ تاێوەت دەس دەێتە قەڵەم و ئی داستانە باس ئەو چشتەێلە نیەکەێت ک جاروبار لە چواردەورەگەمان ژنەفیمنەێ، بەڵکەم ئەو داستانێگ مەتیفۆریکاڵ یا مەجازی لەباوەت داگیرکردن فەرانسە وە لایەن نازییەکانوە نوویساس. دەلیل مەیلەوار بین ناوبریاگ ئەڕا ئی کارە هەڵەوگەردیەت ئەڕا لاێ وەختێگ ک ئەو لە سەر روویداوەێل تاریخی و پەێوەس وە تاعوون خوەنێت و ئەرای دەرکەفێت ک ئی روویداوەێلە نمادێگ لە شەرت و مەرج گشتیین یانێ نموونەگەلێگ وەرچەوو لە بارەێ حووکم ئەبەدیی. ئیەیچە وەو ماناسە ک هەر ئانە ئتماڵ دێرێت ک ئنسانەگان وە شکڵ تەسادفی و وەخاتر ڤیرۆسێگ، تەسادفێگ یا روویداوەێل ترەگ لە بەێن بچن.

مەردم دانیشتگ ئاوران نیەتوێنن هەر وەی ئاسانییە قەبوول بکەن ک ڤایرۆسێگ لە شارەگەیان وڵاوبیەسووە. گەرد گیان بەختکردن نیمێگ وە جەمیەت ئاوران وەلێ باقیییان لەێوا فکر کەنوە ک ئی روویداوە ئەڕا ئەوان ناقەومێت چویکە ئەوان خوەیان وە ئایەمەێلێگ مودڕن مەزانن ک دەس ڕسی دێرن وە تلیفون.، رووژنامە و هەواپەێما و هەر وەی خاترە قەرار نیە ک ئەوانیچ لە وینەێ کەسەێل بەدبەخت و بێچارەێ لەندەن قەڕن هەڤدەهم یا قەڕن هەژدەهم بمرن.

 

یەکێگ وە کاراکترەێل داستان هوویشێد:

((ئەسڵەن ئمکان نەێرێت ک چشتێگ وە ناو تاعوون وجوود داشتوویت، چویکە گشت لاێگ خاس مەزانن ک تاعوون ناتوانێت جارێک تر لە ولاتەێل غەربی پەێا بووت)). کاموو لەی بارەوە مەوشێت:

((بەڵێ، گشتیان خەوەر لەی مەسەڵە داشتنەس، بێجگە لە مردگێەگان نەووت)).

وه‌ باوه‌ڕ كاموو وەختێگ مەسەڵەی مردن تێتە نوا ئیە خوەێ هەم مانای ئەوەسە ک پێشکەفتنێگ لە تاریخ نەقەومیاس و هەمراێ نوقتەێ زەئیف ئیمە ئنسانگەیل لە ناو نەچیەس.زنێ مانەوە هەموویشە ڕەوشێگ ئێمرجینسی یا کوتپڕ بیەس و ئی چشتە لە ئایندەیچ جوور خوەێ مینیەت.لە ڕاسییا زنێ مانەوە یا تەقالا ئەڕا نەمردن  شەرتێگ بنەڕەتییە ک هوویچ کەس نیەتوینێد نوا لە لێ بگرێت.ئەێەر مەیزوورمان لە تاعوون لەتمەخواردن لە وەرانوەر مەرگ لە ناکاو بووت، روویداوێگ ک هەر لەحزە توێنێت زنەیمان بێ مانا بکەێت.پەس لە ڕەوشێگ لەێوا تاعوون  هەموویشە وجوود دێرێت.

وەختێگ کاموو باس لە مەسەڵەی پوویچی زنەی کردیا مەیزووری هەر ئی چشتە بی.. ئەو لە سەر ئی باوەڕە بی ک دەرک و دگان ناین وە پوویچی زنەی نیەوت بووت وە بایس نائومێدیمان بەڵکەم باێەس ئاڵشت بووت وە جوورێگ لە رزگاری خەمگین و هاووەخت خەنین دار .ئیە هەمیچ بووت وە بایس جوورێگ لە ئارام کردن دڵ ئەڕا ئەوەێگە دی واز باریمن لە ئامووژیاری و قەزاوەت کردن و لە ئەوەز تەقالا بکەیمن ک شاد و قەێرزان بیمن.

تاعوون تەڵاش نیەکەێت ک ئیمە چەووترسن بکەێت چویکە ترس گوزارشت لە جووریگ لە جواوو یا ریاکشنە لە وەرانوەر شەرایەتێگ خەتارناک وەلێ کوتا مودەت ک دەس ئاخر ئاێەم توێنیت لە دەس ئی ترسە نجات پەێا بکەێت. وەلێ نجات هەرگیز ئمکان نەێرێت.هەر وەی بۆنەوە، کاموو ها لە سەر ئەو نووڕگە ک باێەس خەم و نگرانی ئنسانەێل ترەگ وەی هی خوەمان بزانیمن و هەمیچ وەبێ لە وەرچەمگرتن ئمێد و نائمیدی باێەس کارێک بکەیمن ک لە دەرد و ڕەنج کەسەێل ترەگ کەمەو بکەیمن. نیەوت لە فکرمان بچووت ک زنەی هوویچ وەخت چشتێگ هاوشێوەی بیمارستان نیە، بەڵکەم ئاسایشگاێگە ئەڕا نەخوەشەێل بێ ئەلاج. لە وەخت وڵاوبین ئی نەخوەشی وەروڵاوە ک هەفتانە بووت وە بایس مردن ٥٠٠ نەفەر، کەشیشیگ کاتولیک وە ناو ((پانلووکس)) لە ئامووژیارییەکان خوەێا باس لەوە کەێت ک تاعوون جوورێگ لە کار خواس ئەڕا تەنبی کردن بەنەگەێل خوەێ لەوەر کەج ڕاهی و گەنەکاری ئەوان. وەلێ دکتر((ریووکس)) ک وە چەوو خوەێ شاێەت مردن مناڵێگ بیەس وە خاسی مەزانێت ک ئنسانەگان لە ناکاو پلکیەن وە دەرد و ڕەنجوە بێ ئەوەێگە ئی کارە مانای خاسێگ داشتوویت چویکە دەرد و ڕەنج لە بنج و بناوانوە چشتێگ بێ ماناس. ئیە خوەێ مێرەبانترین چشتێگە ک توێنیم لەی بارەوە باریمنەێ سەر زووان..دکتر ریووکس بێ وچان تەڵاش کەێت ک لە خەم و ئازارەێل چواردورەگەێ کەم بکەێتووە. وەلێ ئەو خوەێ وە قارەمان نەمەزانێت. دکتر مەوشێت: (( ئی چشتە هوویچ رەبتێگ وە مەسەڵەێ  قارەمانیوە نەێرێت. شاێەت خەنین دار باێتە وەرچەوو وەلێ تەنیا رێ ئەڕا موبارزە دژ وە تاعوون پابەن بین وە مەئیارەێل ئخڵاقییە. دکتر ریووکس جووا دەێت: ((یانێ جێوەجێ کردن وەزیفەێگ ک کەفێتەسە وەرەسەت)).

دەس ئاخر لە شوون فرەتر لە یە ساڵ تاعوون بار و بنەێ خوەێ پێچێتوە و ماڵئاوایی لە شار کەێت. مەردم شار لە خوەشیا جەشن مەگرن. دەرد و ژان تەمام بووت و زنەی ئادی مەردم جارێگ تر دەسوەپێکەێت. وەلێ دکتر ریووکس((مەزانۆ ک ئی کرۆنیک یا تاریخچە نمەتوانێت گوزارشت لە جوورێگ لە سەرکەفتن چارەنوویس ساز بکەێت)).

کاموو نوویسێت: ئی کارەێلە تەنیا چشتێگە ک هەر باێەس دژ وەی ترسە ئەنجام بێریاتا و بێگومان باێەس دوارە هەمان کار ئەڕا موبارزە و نواگرتن لەی نەخوەشی ترسناکە ئەنجام بێریەت.)) ئەو لە ئدامەێا مەوشێت ک تاعوون: ((هەرگیز لە ناو نەمەچووت))، تاعوون(( وە سەور و حەوسەڵوە لە ئوتاقەێل خەو، ژیڕ زەمینەگان، چەمەدانەگان، دەسماڵ، سەتڵ ئشقاڵەگان یا پەڕەگەێل قەدیمی، چەوەڕێمانە)) تا رووژێگ دوارە مویشەکان هەڵخزنێت و ئەڕا مردن کلیان بکەێت وەرو شارێگ ک پڕە لە مەردم دڵخوەش.))

هەر هوویشیت چما ئەلانە ک کاموو دێرێت وەلمانا قسە کەێت. دەلیلەگەی ئەوە نیە ک ئەو فاڵگر یا جادوگەرێگ بوویت ک توێنستوویت چشتێگ بووینێت ک ئپیدمیولوژیستەگان توانایی بینینێ نەێرن. دەلیلەگەێ ئەوەسە ک ئەو تەشخیس درووس و دەقیقێگ لە سەر مایەت ئنسانەگان داشت. ئەو وەپێچەوانەی ئیمە، زانستیا ک(( لە دەروین دانە وە دانەێ ئنسانەگان ئی تاعوونە وجوود دێرێت چویکە لەی دۆنیا هوویچ کەسێگ لە دەس ئی ڤایرۆسە لە ئەمان نیە.

 

سەرچەمە:

ئالن دوباتن، نوویسەر و مینەوانیگ بریتانیاییە و ئەوەێگە ئیسە خوەندینوەێ تەرجمەێ مەقاڵەێگ ناوبریاگە وە زووان گوورانی ک ناوەگەی وە ئنگلیسی لە خوار تێت:

Allain de Botton.Camus on the Coronavirus, the New York Times, 19 March 2020

https://www.nytimes.com/2020/03/19/opinion/sunday/coronavirus-camus-plague.html

 

[wpforms id=”4110″ title=”true”]

 

 

بازدیدها: 111