نورینێگ لە باوەت رێکەفتن بەین سیستم خودمودیریەتی رۆژئاوای کوردسان و رەژیم سوریە

یارسان مدیا
١٤\١٠\٢٠١٩

حشمەت خوسرەوی:

وەرجە ھەر چشتێک سەر خوەم دانەونم لەوەرانوەر پاوەگەزدان ، مقاومەت نەتەوەیی و ئنسانی روژئاوای کوردسان وەرانوەر  دووێمین ئەرتش ناتۆ یانێ دەوڵەت فاشیست ترکیە . وەرجە ئەوەێگە  ویرگەی خۆم لە بارەی رێکەفتن رۆژئاوای کوردسان و سوریە بخەمە وەرچەوودان  ، ھمێدوارم رووژێک بتوێنیم  وە نوڕیین ئەکادیمیک و زانستی خەسارناسی ئەڕا ئی کەیسە بکەیمن. لە لاێک تروە من ئجازە وە خوەم نایەم بێ ھوویچ مالومات جێ ئتوارێگ وەرێوبەرەێل سیستم خودمودیریەتی رۆژئاوا ماکووم بکەم لە بارەێ رێککەفتنیان وەل سوریە.ئایا ئیمە ئەگەر لە جێ ئەوان بیاتام و ئەو جورە وەسەرمان بەھاتا چو ھەڵوێستێگ لە خوەمان نیشان دایم؟ لە لاێک تروە، ھەر چەن جاری تۆزێک زوویە ک قەزاوەت لە سەر رێکەفتنەگە بکەیم ،وەلی خوەش دێرم ئەنالیز خوەم ئەڕا لایەنەێل پوزەتیڤ و نگەتیف ئەو رێکەفتنە بخەمە وەرچەووتان.

لایەنگەێل پۆزەتیف

یەکم : ئایەم توێنێد بویشید ک ئی رێکەفتنە لە سەر بنەوای ( Rational choice) یانێ بژاردە یان ھەڵوژانن ئەقڵانی ئەنجام دریاس. وەختێک پولیس جەھانی و باوگ ناتۆ یانێ ئمریکا لە پشتوە دا لە  لە شەریک سیاسی (Political partner ) خوەێ یانێ رۆژئاوای کوردستان و گڵوپ سەوز ئەڕا ترکیە رووشن کرد، دی رێێک لە وەردەم ئەوان نەھیشتنوە. لە راسیدا رەیس جمور ئمریکا بەرپرسیار یەکمە لەوەرانوەر گیان لە دەسدان تەمام ئەو کەسەێلە ک لە مودەت ئەو ٥ روژە گیان خوەیان لە دەسدان. چوینکە تا ئمریکا ئجازە نەیاتا تورکیە حەق نەیاشت لە ھێرش ھەوایی ئەڕا سەر وڵاتێکی تر ئستفادە بکەێت. چوینکە ئەو کارە لە ژێر پاخستن سەروەری یا حەق حاکمیەت (Sovereignty ) وڵاتێگی ترەگە وە پاێ تئوری پەێوەندیەیل ناودەڵەتی( International Relations ). گەورەترین ترس کوردەکان ئەوە بی کە ترکیە جارێک ترەگ جوور کەیس عەفرین لە ئاسمانوە نەێتە لێێان. وەلێ ئەوە بی دیمن ک تورکیە نەک تەنیا رەحم وە شەڕوانەکان نەکرد، بەڵکم رەحم وە مناڵ شیرەخوەر و ژنەێل حامڵەیچ نەکرد.  وەرێوەبەرەێل رۆژئاوا دەس ھاوکاری ئەڕا لاێ فرە وڵات جەھان وەتاێوەت یەکیەتی ئرووپا، سازمان میلەتەێل

یەکگرتگ و شەورای ئەمنیەت شوڕکردن وەلێ کەس وە ھاواریانوە نەھات .ھەر وەی خاترە، ئەوان تا دێر نەوی، ناچار بین بڕیارێک بیەن کە وەل عەقڵا جوور بووت.

دووێم: سیستم خودمودیریەتی رۆژئاوا چوڕێک لە سازش سیاسی ( Political  compromise ) ئەنجام دایەس ئەڕا پارێزان مەردم مەدەنی و ھەرلەیوا کانتونەێل یا ئەیاڵەتەێل خوەێ. ئی کاریچە لە تاریخ سیاسی یا جمشتەێل سیاسی چشت ئەڵاجەویگ نیە ئەگەر بنوڕیمە وەرین یا گوزەشتەێ موبارزەێ ئازدیخوازی ئەو میلەتەێلە ک کەیسەکانیان جوور کەیس رووژئاواس.

سێھم: ئەو رێکەفتنە توێنید نوا لە جێنوساید نژادی رۆژئاوای کوردسان بگرێت لە رێ کونتروڵکردن ئاسمان و زەوی رۆژئاوای کوردسان وە پشتیوانی نێروھەوایی سوڕیە. چوینکە سیاسەت ناودەوەڵەتی ئیجازە نایەێت دەوەڵەتێک جوور ترکیە وەو ئاسانیە ئستفادە لە حەمڵەی ھەوایی ئەڕا سەر رۆژئاوای کوردسان بکەێت ئەگەر سوریە داوا لە سازمان مێلەتەێل یەکگرتگ بکەێت.

چوارم:  رێکەفتنەگە توێنی خەوە گەورەگەی ئوردوغان ئەڕا دروستکردن ئمپراتۆری عوسمانی تازە بنەێتە قەوەر ئەگەر ئەڕا مودەت کەمێکیچ بووت.

پنجم: ئی رێکەفتنە نایلیت ترکیە لە روی جیوئستراتیژیوە دەسێ  بڕەسنێتە  سەرچاوەگەێل ئنرژی یا وزە لە ھەرێمەگە.

ششم: پلان ئوردوغان ئەڕا لە ویر بردن گیچەڵەێل ناوخۆ ی  ترکیە و قایمکردن شون خوەێ ئەڕا ھەڵوژاردن سەرانسەر ی لە ئایندەی تورکیە، خستە ژێر خاک. چوینکە ئەوە یەکیک لە فاکتورەێل پشت حەمڵەێ ناوبریاگ ئەڕا سەر رووژ ئاوا بی.

ھەفتم:  رێکەفتنەگە نوا لە ئاڵشتکردن دموگرافیای رۆژئاوای کوردستان گرێت.

ھەشتم: لە تئوری پەێوەندییەیل ناودەوڵەتی ( IR) چشت ئەڵاجەوێگ نیە ئەگەر  باێت و ھەرێمێکی ئۆتۆنوم وەگەرد  وڵاتێگ ک وە پێوەلکیاس ،دیالۆگ بکەێت یا رێکبکەفێ یا داوا بکەێت بپارێزێتەی. ئەڕا وێنە   ھەر ئەو جورێگە ھەرێم کوردستان ئەو مافە دێرێت کە گەرد بەغدا دیالۆگ بکەێت و رێبکەفێ ، رۆژئاوایش ئەو ھەقە دێرێت وە لەوەرچەوو گرتن خەتەر جینوساید نژادی لە سەریان. ھەر  وەی خاترە، لەوە چووت ئی  رێکەفتنە بووت وە مەمەرێگ ئەڕا  دیالۆگ لە بەین رەژیم ئەسەد و رۆژئاوای کوردسان کە  بتوێنن گیچەڵەێل  خۆیان لە رێ دیالۆگ چارەسەر بکەن.

نوھم: ئی رێکەفتنە خەت سەلەفیەت و وەھابیەت یا ئیخوان المسلمین وە رابەری ترکیە، قەتەر و عەرەبستان سعودی  زنێ وەچاڵکرد و وەیجورە شێخەکان خەلیج عەرەوی، سولتانەکان و   مەلا عەلی قەرەداغی و مەلاکرێکاریش نائومێد کرد. زەیف بین خەت ئیخوانی ھەم وە نەف کوردە لە پارچەکان تر و ھەمیچ گارانتیگە ئەڕا پاڕاستن مودڵ سیاسی باشوور و رۆژئاوای کوردسان.

لایەنگەێل نگەتێڤی:

یەکم: دگان نان  مەجبوری و  تاکتیکی وە سەروەری دەسەڵاتێک کە  وە تویل تاریخ خۆی کوردەێل رۆژئاوای سەرکوت کردیەس، وەلێ شایەت  ئی ئێترافە موەقەت  یان ( Short term) بێت ئەگەر دیفاکتو ھەرێمەگە گوڕان وەسەریا باێت.

دووێم: خەتەر ئەوە ھەس کە مەسەڵەی رۆژئاوای کوردسان وە بەھانەێ جەنگ داخڵی لە لایەن سوریەوە بخریەتە پشت گوش و توزە توزە ناچاریان بکەن کە لە چوارچوو بەرژەوەندییەێل دمەشق و خەت شیعیزم یان علەوی، موبارژەێ خوەیان تەنزیم بکەن.

سێھم: ترس ئەوە ھەس ک دمەشق و تەێران کەڵک لە سامان ئنسانی رۆژئاوای کوردستان و تەجروەێ جەنگ ئەوان لە سەر زەوی ئەڕا  رویوەروی بین زد وە ئۆپۆزسیون رەژیم بەشار ئەسەد، وەربگرن.

چوارەم: شۆڕش رۆژئاوا ئەگەر ئرادەێ سیاسی خوەێ بیەێتە  ئێران و سوریە، توبنێت ئێتبار سیاسی خوەیان لای دۆسەێل و کوردستانیەیل بەشەکان تر کوردسان لە دەس بیەێت.

حشمەت خوسرەوی

ستوکھوڵم

 

2019/10/14

[wpforms id=”4110″]

 

 

بازدیدها: 124