بایکوت(Boycott)

یارسان مدیا
٢٢\١٠\٢٠١٩

حشمەت خوسرەوی:
رووژێک لە شون حەمڵەی ئەرتش داگیرکەر تورکیە ئەڕا سەر رووژئاوای کوردسان، کوردستانیەێل ناو و دەیشت وڵات بڕیاردان ک بایكوت چشتەێل تورکیە بکەن جوور هەڵویسێگ ئنسانی، ئخڵاقی و نەتەوەیی وەرانوەر وە سیاسەت جەنگ خواز دەوڵەت تورکیە. وەرجە ئەوەێگە وە قویلی شەوق بخەمە سەر ئەهمیەت ئی جمشت مەدەنیە ،جێ

خوەیە وە کوڵی پەێوەندی بەین تورکیە و حوکمەت هەرێم کوردسان لە بار ژئوپولتیکوە(Geopolitical) کلک نیشان بکریەت. ئیمە گشتمان کەم تا فره زانیم ک تورکیە زووی تا ئیسە لە بار ئنرژیوە سەر وە وڵاتەێڵیک لە وێنەی رووسیە ، ئێران، ئازربایجان، جەزائر و نەیجیریاس . لە ساڵ ٢٠١١ وەیلاویچوه وە خاتر کێلکردن نەفت حوکمەت هەرێم کوردسان لە رێ تورکیەوە ئەڕا بازارەێل جەهان، تورکیە وە شێوەێکی سیستماتیک تەن ، روح، هویر و بازارەێل هەرێم کوردسان خستیەسە ژێڕ چەپۆک خوەێ . هەر وەی خاترە، هەرێم کوردسان بیەس وە یەکیک لە گەوراترین شونەێل سەرمایەگوزاری ئەڕا تورکیە لە روی سەرمایەگوزاری راسەوخۆ خارجی یانێ .(Foreign Direct Investment (FDI.

وە پاێ بەڵگەێل جێ ئتوار ،٨٠ دەرسەد لە چشتەێل بازار حوکمەت هەرێم کوردسان هی تورکیەس . لە لاێک تروە، ئاست یا حەجم بازرگانی تورکیە وەل هەرێما لە چوار میلیارد دۆلاروە لە ساڵ ٢٠٠٩ رەسیەسە هەشت ملیارد و نیم لە ساڵ ٢٠١٥. هەر ئی جورە باێتوە، تورکیە ساێو نزیک وە ١٠٠٠ شرکەت سەرمایەگوزارییە لە هەرێم لە بوارەێل جورواجور. لە وەرانوەریچ حوکمەت هەرێم کوردسان لەو وەختوە وە شێوەی سەروەخۆ نەفت هەرێم ئەڕا تورکیە کلێل کەێت، بیەس وە یەکیک لە پشتیوانەێل لۆکاڵی یا مەنتەقەی تورکیە لە بار نەفت و ئنرژییوە، بێ ئەوەێکە هوویچ داتاێکی جێ ئتوار لە سەر قانزانجەێل هەرێم لە نەفت کێلکریاگ ئەڕا تورکیە و بازارەێل جەهان لە وردەس بوود. لە حاڵێکا بەش زوورم باشوور کوردسان لە وەر گیچەڵەیل ئجتماعی و ئکنومی(Socio-economic) و نەوین شەفافیەت زوویخاو کیشن. ئیسە ئەگەر مەسەڵەی بایکوت چشتەێل تورکیە وە لایەن چالاکەێل شارسانی( مەدەنی) و هاووڵاتیەێل کوردسانوە بیەیمە قەێ پەێوەندی تجارەتی لە بەین تورکیە و حوکمەت هەرێم کوردسانوە، وە خاسی ئەڕامان دەرکەفێت ک بایکۆت تا ‌هێمان لە سەر چشتەێل تورکی بیەس ،نەک مەسەڵەی کێلکردن نەفت و سەرچاوەگەێل ئنرژی ئەڕا تورکیە. باێکوت وەختێگ توێنێد کوڵەکەکان ئکنۆمی تورکیە وە لەرزە بارێت ک هاووڵاتیەێلمان لە باشوور کوردسان لە رێ جمشت مەدەنیوە فشار لە سەر کاروەدەسەێل حوکمەت هەرێم کوردسان دروس بکەن ئەگەر ئەڕا مودەت کوڵکیچ (Short term) بیەس، نەفت هەرێم نەنێرن ئەڕا تورکیە. هەمیچ داوا لە هەرێم حوکمەت هەرێم بکەن کە بکەفێتە هویر پەێاکردن ئەڵترناتیڤێگ ئەڕا شون تورکیە.

بایکوت چەس؟

وەرین یا تاریخ کەلەمەێ بایکوت(Boycott) هەڵەوگەردیەت ئەڕا لاێ ئاخرەێل قەڕن نوزدە وەختێگ کەرانشینەێل ئرلەندی دژ وە سیاسەت بێرەحمانەی جەمەوکردن کەرایە وە لایەن مامورێگی بریتانیایی وە ناو کاپیتان چارلز بایکوت( Captain Charles Boycott) نارەزای لە خوەیان نیشان دان. کەرانیشینەێل ئەسەبانی بایکوت ناوبریاگ کردن و لەیوا ئامادە نەوین لە سەر زەوییەکان کار بکەن. لەو مەوقە تا ئێرەنگە کەسەێل نارازی لەی ترمە ئەڕا مەبەسەێل جورواجور، کەڵک وەگرن.

وەشێوەی ئاسان، بایکوت تەڵاش یا تەقەلاێگە ئەڕا رازیکردن ئەو کەسەێلە ک چشت دەوڵەت دیاریکریاگێک سەنن تا لەی رێوە قەناعەت وە پێیان بکەن کە چشت فڵانە دەوڵەت یا فڵانە شەخس یا شرکەت نەسێنن. جێ باسە بایکوتکەرەێل دوو وەزیفەی بنەڕەتی کەفێتە وەرەسەیان. یەکم کەسەێل چالاک ئی بوارە ، دەسکەن وە ریكلام و پروپاگەندە دژ وە چشتەێل ئەو ولاتە ک بایکوتی کردنەس. دووێم ، کارگەری ئەو پروپاگەندە تەویسا ئەو قەرە گشتگیر بوود کە گەوراترین هەڕەشە ئەڕا سەر قانزانج( Profit) شرکەتەێل دەوڵەت جێ باس ، دروس بکەێت. ئەڕا وێنە مەوج بایکوتکردن چشتەێل تورکیە لە ناو و دەیشت وڵات ئەگەر ئەڕا مودەت درێژێگ(Long term) دەوام داشتویت، کارێک کەێت ک تورکیە وە شێوەێگ جدی بنوڕێتە زەرەرەێل خوەی لە بوار ئکنومیوە.

جورەێل بایکوت:

جێ وەنتە ،دوو جوور بایکوت دێریم. یەکیکیان وە پێ هویشن( Primary Boycott)و ئەوەێ تر وە (Secondary Boycott) ناسیاس. جوور یەکم ماناێ ئەوەسە کە کەسانێک لە مێتود بایکوت دژ وە شرکەت و چشتەێل وڵاتێک کەڵک وەرگرن و لەی رێوە سیاسەت ئەو وڵاتە لە پەێوەن وەل مەسەڵەی دیاریکریاگێک ، ماکووم کەن. جوور دووێم بایکوت دژ وە لایەن سێهمە. یانێ کەسەێل نارازی ئەڕا وێنە کوردەکان ناتوان چشت لە شرکەتێک یا نەفەرێک بەسەنن ک چشت ئەو ولات یان شرکەتە فرۆشێ ک بایکوت کریاس. ئەوان وەی کار خوەیانە نە تەنیا خوڵ دوو شرکەتەێل تورکیە کەن ،بەڵکم بایکوتەکەیان چووتە ناو فاز تازەێگ لە روی ئجتماعی و ئکنومیوە.

ئەڕا چە بایکوت؟

توانیم بویشیم ک بایکوت هەم دەروەچێگە ئەڕا دەروین نارەزایەتی خوەت وەرانوەر وە کارێک و هەمیچ کاناڵیکە ئەڕا رەسین وە ئامانجەێل دیاریکریاگ . ئەڕا وێنە کوردەێل چوار بەش کوردسان و هەمیچ کوردستانیەێل دانیشتگ دەیشت وڵات نزیک وە دە رووژ فرەترە دەسکردنەس وە بایکوت چشتەێل تورکیە وەخاتر حەمڵەی بێرەحمانەێ ئەرتش تورکیە لە سەر رووژئاوای کوردسان. ئی باێکوتە وەختێگ توێنێد کارگەری وەرچەوو داشتویت کە وە شێوەێ زانستی ئورگانیزە بکریت و هەمیچ هەڵگر ئامانجەێل ریالیستی و رووش بوود. تا رەسین وەو ئامانجەێلە نیەوت واز لە بایکوت بارن. ئەڕا نموونە، بایکوت چشتەێل تورکیە تەنیا مەسەڵەی زەربە وەشانن لە ئقتساد تورکیە نیە، بەڵکەم تو جوور کوردیکیچ بڕیار دەیت ک ئەو پویلێگە وە هەزار زوویخاو وەدەسێ هاوردیتە، بچووتە گیرفان کەسێک ک ساێو وژدان بوود، نە دەوڵەتێک ک ئەڕا بنوڕکردنت تەنانەت لە چەک قەیەخەکریاگیچ کەڵک وەرگرێت.

کەێ یا چوو وەختێگ تەویسا کەڵک لە بایکوت وەربگریم؟

لە یادت نەچووت کە لە حاڵ و رووژ ئیسە، بایکوت چشتەێل تورکیە جورێگ لە جەنگە دژ وە سیاسەت بنوڕکردن کورد لە رووژئاوای کوردسان. یانێ تونیچ شان وە شان شەڕوانەێل یا مبارزەێل کورد پەلامار دوژمن دەێت و کارێک کەیت کە دوژمنەگەت لە بار ئکنومیوە هەردک قول خوەێ لە دەس بیەێت بی ئەوەێکە بتوانێ لە رێ ئاسمانوە وە هەواپەێمای جەنگی پەلامارت بیەێت. بایکوت جورێک تر لە ( Political Psycology) یا سیاسەت سایکولوژییە ئەڕا ئەوەێگە سەر لە دوژمن بشێونیت ک فوکوسی لە سەر بنوڕکردنت لاچووت( ئەڕا وێنە کەیس رۆژژئاوی کوردسان).

تەویسا بایکوت وە چوو شکلێگ ئورگانیزە بکریەت؟

١. تەویسا ئامانجەێل بایکوت ریالیستی و رووشن بوود.

٢. بایەس کەسانێک ئی بایکوتە رابەری کەن بتوانن ڕوشنویری تەمام بڕەسسنە مەردم و ئەڕا وێنە چەن دەرسەد لە مەردم باێەس چشتەێل تورکیە تاریم بکەن تا لە لایک لەرزە بخەێتە کوڵ شرکەتەێل تورکیە و لە لاێک تریچووە قانزانج لە چشتەکانێ نەکەێت و ئاخرەکەیچی کونکورش بوود. ٣.چالاکەێل ئی بوارە تەویسا وەرلە بایکوت مالوومات تەمام لە سەر ئەو وڵاتە یا شرکەتەێلە ک خوازن بایکوتی بکەن، وەدەس بارن.

نەتیجەگیری:

هەر ئەو جوەرێگە باسکریا، بایکوت جمشت مەدەنی یا شارسانیگە ئەڕا

رەسین وە چەن ئامانج دیاریکریاگ. بایکوت جورێگ لە جەنگە ئەڕا ئەوەێکە دوژمنەگەت لە روی ئکنومی ، ئجتماعی و سایکولوژییوە خوڵ دوو بکەیت و هەمیچ بڕەسیت وە ئامانجەێل خوەت. ئەڕا وێنە بایکوت چشتەێل تورکیە وە لایەن هاووڵاتیەل کورد لە سەرانسەر جەهان وە تاێوەت لە باشوور کوردسان جوور یەکیک لە گەوراترین شەریکەێل تجارەتی تورکیە ، ئەگەر وە شکڵ ئلمی و ئورگانیزەیشن یا رێکخریاگ ئەرگانیزە بکریرت توێنێد کوڵەکەکان ئقتساد تورکیە وەلەرزە بارێت. وەلێ لە ویرمان نەچووت ک ئی بایکوتە وەختێگ توێنێد تەخت پشت ئقتساد ئەنکارا بیەێتا زەویا ک هاوڵاتیەێل کورد بچنە ناو فازیا گام دووێم واتە بایکوت بخەنە سەر لویلە نەفتەکان هەرێم کوردسان و نەیلن بچووت ئەڕا تورکیە ئەگەر ئەڕا مودەت کەمێکیچ بیەس.

 

حشمەت خوسرەوی

ستوکهوڵم

2019-10-22

[wpforms id=”4110″]

 

بازدیدها: 166